Voorwoord
Langs deze weg willen wij graag enkele mensen bedanken die ons hebben geholpen bij het tot stand brengen van dit onderzoekverslag. Om te beginnen de geïnterviewde mevr. van Straalen, dhr. Oiskinski en meneer van Altveer die ons veel informatie gaven over verschillende drogerende stoffen. Zonder hun vakkennis zou het ons niet gelukt zijn dit onderzoek te doen.
Verder willen wij de mediatheek en haar medewerkers bedanken voor het verlenen van toegang aan de aanwezige documenten en het gebruik van haar computers.Ook willen wij dhr. Philipsen bedanken voor het lenen van de film. Als laatste willen wij alle webbeheerders bedanken van wie we de internet sites hebben gebruikt.
Onderzoeksopzet
Nadat we in de klas de film ”Spoorloos” van Tim Krabbé hadden gezien, waren we heel enthousiast over de film. Het was een intrigerende en spannende film. Tot het einde van de film bleven we aan het scherm gekluisterd, om maar vooral niets te hoeven missen van het avontuur van Rex.
Wat ons opviel in de film is dat er een chemische stof wordt gebruikt bij het drogeren van een vrouw (Saskia) en later ook haar vriend (Rex), maar dat er nooit gesproken wordt over welke stof. Dit wekte onze nieuwsgierigheid.
We besloten om te onderzoeken welke chemische stof(fen) in aanmerking kwamen voor de ontvoering van mensen.
Na veel wikken en wegen kwamen we met de volgende hoofdvraag:
Welke stof komt in aanmerking voor de ontvoeringen in de Film “Spoorloos” van Tim Krabbé?
Om deze hoofdvraag te kunnen beantwoorden moesten we eerst onderzoek doen naar verschillende chemische stoffen, of die chemische stoffen gebruikt konden worden en de maximale afstand tussen het vakantie huisje van Raymond Lemorne en het benzinestation.
Aan de hand van deze eisen hebben we onze subvragen gemaakt:
- Welke stof(fen) kom(t)(en) in aanmerking voor ontvoering?
- Kloppen de bevindingen van Raymond aan de hand van de gevonden stof?
- Wat is de maximale afstand tussen het benzinestation en het vakantiehuisje van Raymond?
Samenvatting van de film
Rex en Saskia zijn helemaal verliefd en gaan op vakantie naar Frankrijk. Op de weg naar de camping vertelt Saskia over een nachtmerrie die ze de laatste tijd vaak heeft. Ze zat opgesloten in een gouden ei en vloog door de ruimte. Ze kon alleen maar doodgaan door tegen een ander gouden ei te vliegen.
Later stoppen ze bij een tankstation.
Saskia gaat drinken halen terwijl Rex wacht bij de auto. Saskia komt echter niet terug en Rex slaat alarm.
3 jaar later gaat Rex nog een keer op vakantie naar Frankrijk. Saskia spookt echter nog steeds door zijn hoofd en hij kan het niet verdragen dat hij na al die tijd nog steeds niet weet wat er met haar is gebeurd.
Hij hervat zijn zoektocht. Rex wordt helemaal gek van verdriet. Rex regelt een interview op TV waarin hij aankondigt de ontvoerder van Saskia te willen spreken.
Een paar dagen later komt er een man naar Rex toe die beweert Saskia te hebben ontvoerd. Rex stapt in diens auto om meer te weten te komen en ze rijden weg.
De man blijkt Raymond te heten en vertelt dat hij Rex al een tijdje in de gaten houdt.
Raymond vertelt hem zijn levensverhaal en beweegredenen.
Hij vertelt dat hij heeft geprobeerd een paar vrouwen te ontvoeren, maar dat dat was mislukt. Na veel ontvoeringpogingen kwam hij Saskia tegen bij het tankstation. Ze ziet zijn sleutelhanger met de ‘R’ van Raymond erop en vraagt waar ze zo’n sleutelhanger kan kopen voor Rex. Hij neemt haar mee naar zijn auto omdat hij er daar zogenaamd nog meer zou hebben. Daar drogeert hij haar.
Raymond zegt dat hij pas vertelt wat er uiteindelijk met Saskia is gebeurt als Rex hetzelfde lot ondergaat. Rex stemt toe, ook al weet hij dat hij dan zal sterven. Raymond laat Rex koffie met een slaapmiddel drinken. Als Rex wakker word ligt hij in een doodskist onder de grond. Nu weet hij wat er met Saskia is gebeurt.
Dataverzamelingsmethoden
Om alle subvragen te kunnen beantwoorden, hebben we veel bronnen gebruikt die ons informatie verschaften.
- Allereerst hebben we de film bekeken in de les, om bekend te worden met het verhaal over Saskia en Rex. Later hebben we de film nog een keer teruggekeken voor een aantal details die ons ontglipt waren.
- We hebben mensen geïnterviewd die veel vakkennis hebben over chemische stoffen.
Interview 1 met Mevrouw van Straalen
Uitgevoerd door Max Logeman.
Mevrouw van Straalen is een arts in het Beatrixziekenhuis te Gorinchem. Zij weet veel over narcoses en eventuele chemische stoffen die daarbij gebruikt worden.
Het was een ongestructureerd interview.
Enkelen vragen die zijn gesteld:
- Wat weet u van Chloroform?
- Is Chloroform schadelijk?
Interview 2 met Dhr. Oisinski
Uitgevoerd door Laurens de Graaf
Dhr. Oisinski is leraar scheikunde op het Gymnasium Camphusianum. Hij heeft pas zijn diploma gehaald en alle feiten over chemische stoffen zitten dus nog vers in zijn hoofd.
Het was een ongestructureerd en kort interview.
Vragen die zijn gesteld:
- Kunt u ons meer vertellen over de eigenschappen van Chloroform, Mierenzuur en Aceton?
- Kun je deze stoffen makkelijk mee nemen als leraar scheikunde of worden die stoffen gemist?
- Kun je deze stoffen zelf maken en zo ja hoe?
Interview 3 met Oskar van Altveer
Uitgevoerd door Else van Altveer
Oskar van Altveer is een automonteur en heeft toegang tot programma’s die alle informatie over een auto bevatten.
Het was een gestructureerd interview. Het duurde een half uur.
Vragen die zijn gesteld:
- Kunt u mij vertellen wat voor auto dit is (aan de hand van een plaatje van de auto van Raymond Lemorne)?
- Hoe snel kan deze auto?
- Wat is de tankinhoud?
- Wat is het vermogen van deze auto?
- Weet u wat het verbruik is van deze auto?
- Hoeveel benzine blijft er doorgaans in een tank achter voor je moet tanken?
- We hebben websites onderzocht en uitgeplozen om de gewenste informatie te krijgen.
Bij het onderzoeken naar geschikte chemische stoffen is gebruik gemaakt van de International Chemical Safety Cards database door Lauren de graaf. Daar heeft hij de termen bewusteloosheid en ademhaling ingevoerd. Ook heeft hij gebruik gemaakt van de Engelstalige wikipedia.
dit is een betrouwbare site, omdat het door wetenschappers wordt bijgehouden die veel weten op het gebied van chemische stoffen.
dit is een redelijk betrouwbare site. De Engelstalige versie is in ieder geval betrouwbaarder dan de Nederlandse.
Tijdens de zoektocht naar de maximale afstand van het benzinestation en het huisje van Lemorne is gebruik gemaakt van de site van Tim Krabbé door Else van Altveer. Dit om erachter te komen waar het benzinestation staat die gebruikt is in de film “Spoorloos” en om nog wat feitjes te verzamelen over het tankstation.
Bij ‘vraag en antwoord’ op de site heeft ze de trefwoorden tankstation en spoorloos ingevoerd. Ze heeft de informatie over het tankstation uit vragen 21 en 26 gehaald.
Dit is een betrouwbare site, omdat Tim Krabbé (de schrijver van het boek ‘Spoorloos’) het zelf heeft geschreven. Hij zal wel het nodige van zijn eigen verhaal weten.
Later heeft zij het tankstation opgezocht op google earth en het plaatje in het onderzoeksverslag gestopt.
dit is een betrouwbare site, omdat de plaatjes aan de hand van satellieten worden gevormd.
om erachter te komen welke auto Raymond Lamorne heeft in de film heeft Else van Altveer een site over auto’s in films gebruikt.
dit is een betrouwbare site, omdat het wordt bijgehouden door autoliefhebbers en monteurs.
Welke stof(fen) kom(t)(en) in aanmerking voor ontvoering?
In de film spoorloos heeft Raymond, de ontvoerder, een stof gebruikt om Saskia te bedwelmen en te ontvoeren. Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden moeten we eerst weten welke stoffen in aanmerking komen voor het bedwelmen van personen.
Met de waarneming uit de film hebben we een aantal eisen opgesteld waaraan de mogelijke stof zou moeten voldoen.
Eisen
Hieronder staat een lijstje met de eisen die we gevonden hebben door de film te bekijken. De stoffen moeten aan deze eisen voldoen.
- Vloeibaar
De stof is vloeibaar, dus het zat tussen zijn smelt- en kookpunt in. We hebben een buffer zone genomen voor de temperatuur in de zomers van Frankrijk. De stof moest een smeltpunt hebben onder de 15 graden en een kookpunt boven de 40 graden.
- Doorzichtig
In de film was zichtbaar dat de stof doorzichtig was, dus al de mogelijke stoffen moesten dat ook zijn.
- Niet gevaarlijk De stof zou niet heel erg gevaarlijk voor de gezondheid moeten zijn, omdat Raymond de stof op zichzelf uit test. Het leek ons dat hij wel zo verstandig was geen levensgevaarlijke stoffen op zich zelf uit te proberen. Stoffen die bijvoorbeeld langdurige effecten zouden hebben op organen hebben we achterwege gelaten.
- Toegankelijkheid
In de film “Spoorloos” was te zien dat Raymond Lemorne scheikunde docent is. Hij kan dus makkelijk aan de benodigde bedwelmende stoffen komen. We hebben hier de mogelijkheid open gelaten dat hij de stof zelf had gemaakt. Dit om het onderzoeksgebied te verkleinen.
Er bestaan een heleboel stoffen die aan deze eisen voldoen. Wij hebben een selectie gemaakt van de veiligste en bekendste:
-Chloroform
-Mierenzuur
-Aceton
Chloroform
Dit is een stof die wordt gebruikt als lijm voor plexiglas. De makkelijkste manier om aan chloroform te komen is om het gewoon te kopen bij de apotheek. Raymond zou het ook zelf gemaakt kunnen hebben.
Als je aceton en methaan laat reageren bij ongeveer 450 graden Celsius ontstaan 4 chloormethanen, onder andere chloroform. Bij het destilleren ontstaan puur chloroform. Als scheikunde docent had hij alles wat hij nodig had om de stof te maken.
de stof is niet brandbaar en bij inademing kan hoesten, duizeligheid, slaperigheid, hoofdpijn, misselijkheid en bewusteloosheid optreden.
Stof kan effect hebben op de lever en nieren, maar is bij kleine hoeveelheden niet schadelijk.
Mierenzuur
In veel schoonmaakmiddelen zit mierenzuur.
Raymond zou het ook zelf gemaakt kunnen hebben door methanol en koolstofmonoxide te laten reageren. De stof die dan ontstaat moet je vervolgens laten reageren met water. Het resultaat is een mengsel van methanol en mierenzuur. Dat zou hij kunnen gebruiken.
Mierenzuur is brandbaar en bij aanraking veroorzaakt het ernstige brandwonden.
Bij inademing: keelpijn, hoesten, brandend gevoel, kortademig, moeizame ademhaling, bewusteloosheid en kan longoedeem veroorzaken.
Aceton
Deze stof wordt gebruikt om glaswerk schoon te maken in laboratoria. Lemorne had als scheikunde docent de stof gewoon uit de voorraadkast hebben kunnen halen op de school waar hij werkt. Het zou niet gemist worden, omdat het vaker wordt gebruikt. Hij zou het zelf niet hoeven te maken, maar gewoon meenemen.
de stof is zeer ontvlambaar.
Bij inademing: keelpijn, hoesten, verwardheid, hoofdpijn, duizeligheid, slaperigheid, bewusteloosheid.
het kan effect hebben op het centrale zenuwstelsel, lever, nieren en het maag-darmkanaal.
Conclusie
Raymond zou heel veel stoffen gebruikt kunnen hebben bij de ontvoering.
Hij kan makkelijk aan aceton of chloroform komen, omdat die stoffen in overvloed aanwezig zijn in een scheikunde lokaal. Deze stoffen worden namelijk vaak gebruikt bij experimenten in de klas.
Ook zou hij mierenzuur hebben kunnen gebruikt, maar die stof is moeilijker te krijgen, brandbaar en schadelijker voor de gezondheid dan de andere twee stoffen.
Het meest voor de hand liggend is dat Raymond Lemorne Chloroform heeft gebruikt, omdat die stof niet ontvlambaar is en er pas bij grote hoeveelheden bijwerkingen optreden.
Discussie
- we hebben bij het oplossen van deze deelvraag hebben we een selectie gemaakt van de meest voor de hand liggende de stoffen. Het kan dus zomaar dat Raymond Lemorne een andere stof heeft gebruikt die veel minder voor de hand liggend is.
- Door gebrek aan tijd hebben we niet alle stoffen gevonden die aan de eisen voldeden.
Kloppen de bevindingen van Raymond aan de hand van de gevonden stof?
Voorafgaand is te zien welke stoffen in aanmerking komen om iemand te verdoven en vervolgens te ontvoeren. In deze deelvraag behandelen we of de bevindingen van Raymond Lemorne kloppen met de eigenschappen van de eventueel gebruikte stoffen.
In de film “Spoorloos” is te zien hoe Raymond Lemorne zichzelf verdoofd in zijn vakantiehuisje. Hij doet dit door één van de drie vooraf genoemde stoffen op een zakdoek te doen en vervolgens in te ademen. Als hij na een tijdje wakker wordt ziet hij op zijn stopwatch dat hij 18 minuten en 54 seconden heeft geslapen.
De stof die hij heeft gebruikt om in slaap te vallen is dus waarschijnlijk niet heel gevaarlijk. Als de stof wel gevaarlijk was zou hij niet zo’n groot risico nemen het op zichzelf uit te proberen.
chloroform
In de vorige deelvraag zijn we tot de conclusie gekomen dat de gebruikte stof waarschijnlijk Chloroform is. Dit werd tot voor kort nog in ziekenhuizen gebruikt om mensen te verdoven.
Herma van Straalen, dokter in het Beatrix ziekenhuis zegt: “Om iemand in slaap te krijgen met chloroformdamp moet de patiënt flink wat inademen om in slaap te vallen.”
In de film ademt Raymond maar één keer in en valt dan in slaap. Als hij hier chloroform gebruikte zou hij eigenlijk veel vaker moeten inademen.
“Om een patiënt slapende te houden met chloroformdamp, moet het ongeveer elke vijf minuten opnieuw worden toegediend. Het is namelijk redelijk snel uitgewerkt.” aldus Herma van Straalen. Dit komt ook niet overeen met de slaaptijd van Raymond.
In de film is ook te zien hoe Saskia wordt verdoofd. Het middel waarmee dit wordt gedaan is waarschijnlijk hetzelfde als het middel dat Raymond op zichzelf gebruikte.
Hier komen de gebeurtenissen wel overeen met de eigenschappen van Chloroform aangezien Raymond het doekje redelijk lang voor Saskia haar mond houdt. Zij ademt de damp vaker in dan Raymond deed toen hij de stof uitprobeerde. Het is logisch dat ze hierdoor in slaap valt. De tijd dat Saskia slaapt is niet op te maken uit de film. Het kan ook goed dat toen het middel was uitgewerkt, Raymond haar opnieuw heeft gedrogeerd zodat hij haar levend kon begraven.
conclusie
De film klopt dus op sommige delen niet en op sommige delen wel. Als de stof werkelijk chloroform was, kloppen de bevindingen die Raymond doet helemaal niet met de werkelijkheid. Gekeken naar hoe Saskia werd ontvoerd, klopt dit beter met de eigenschappen van Chloroform.
Discussie
- Er zijn stukken in de film waar we niet kunnen zeggen wat er gebeurt, omdat dat niet wordt weergegeven in de film. Bijvoorbeeld of Raymond Saskia tussendoor nog een keer heeft gedrogeerd.
Wat is de maximale afstand tussen het benzinestation en het vakantiehuisje van Raymond?
In het boek ‘Het gouden ei’ is een heel ander benzinestation gebruikt als in de film ‘spoorloos’. Eerst beschreef Tim Krabbé in het boek een Esso-station, later heeft hij de naam veranderd in Total. Hij veranderde dit vanwege de symboliek. Rex wil teveel, hij wil iets totaals (Total).
Het Total station bestaat wel degelijk en staat bij 'Venoy Grosse-Pierre'.
In de film wordt er gefilmd bij een Q8-station. Dit omdat de regisseur van de film geen overeenstemming kon bereiken met Total. Zij wilden liever niet dat er iets engs zou plaatsvinden bij een van hun stations.
Wij houden in dit verslag het station aan die beschreven is in het boek, omdat over dat station meer informatie te vinden was.
Tankstation
'Venoy Grosse-Pierre' ligt aan l’autoroute du soleil in Frankrijk op A6.
Het is een Total-station waar je kan tanken, parkeren en eten.
Het station ligt 80 kilometer van Autun vandaan.
In Autun woont de ontvoerder van Saskia (Raymond) met zijn gezin.
Snelheidslimiet in Frankrijk
Frankrijk kent autosnelwegen, Routes Nationales (vergelijkbaar met provinciale wegen), Routes Departmentales en lokale wegen (binnen de bebouwde kom enz.)
Hier een lijstje met snelheidslimieten:
- binnen de bebouwde kom 50 km/h
- snelwegen 130 km/h (bij regen 110 km/h)
- Buiten de bebouwde kom 90 km/h (bij regen 80)
- Op tolvrije tweebaanswegen met middenafscheiding 110 km/h (bij regen 100)
De A6 is een snelweg dus mag je daar 130 km/h rijden. Het regende niet dus houden we 130 km/h uur aan.
De auto van Raymond Lemorne
In de film wordt Saskia ontvoerd door Raymond in een Citroën BX 16 TRI uit 1988.
De Citroën is rood (rouge florentin) als Saskia wordt ontvoerd, maar Raymond heeft hem (waarschijnlijk) wit laten spuiten voor hij Rex ontvoerde. Het is in beide gevallen namelijk precies dezelfde auto alleen in verschillende kleuren.
De auto is 5-deurs en heeft 90 PK. Hij loopt op benzine en heeft een motorinhoud van 1580 cc.
Deze Citroën heeft een gemiddeld gebruik van 7.9L/100 km (dat is 1 op 12.7). De tank bevat 52 liter. Je gebruikt dus maximaal 48 liter uit de tank, omdat er altijd minimaal 4 liter over moet blijven voor het behoudt van de tank.
Conclusie
48 x 12.7= 609.6 km. Op 48 liter rijdt de auto dus 609.6 km.
609.6 : 130 = 4.7 uur. Raymond kan 4.7 uur achter elkaar gereden hebben.
Raymond heeft natuurlijk niet de hele tijd op de snelweg gereden. Het vakantiehuisje lag in het bos, waarschijnlijk aan de rechter kant van de weg (zie het plaatje). De maximale afstand die Raymond heeft kunnen afleggen is aangegeven met een cirkel in de kaart. We zijn hier vanuit gegaan dat hij constant 130 km/uur heeft gereden. Alles wat hij langzamer heeft gereden ligt binnen de cirkel.
De schaal van dit plaatje is 1 op 200 meter.
De sleep van het verleden
