De dochter van Jessica Durlacher (klas4)

De sleep van het verleden

Amsterdam: de bezige bij, 2000/  278 pagina’s/ Auteur: Jessica Durlacher/ Omslag: Andy Warhol/ tweede druk/  ISBN: 90 234 3884 I/ Titel: De dochter/ Genre: Roman

“Het was bijna een parodie op verliefdheid, zoals we ons die eerste tijd gedroegen. We werden er tegenover elkaar eerder verlegener dan vertrouwelijker van, hij maakte ons aan het lachen, onze verliefdheid. Of was het de parodie die zo komisch was?

Het was alsof onze intimiteit een eigen onafhankelijk leven leidde, een grappig nieuw vriendje dat ons vertederde.

Zo volwassen als we in het begin hadden gedaan, met onze zware gesprekken, zo kinderlijk maakte de evolutie van onze verliefdheid ons – of was dat juist volwassenheid?

Alles wat eerste een veilig masker leek, niet echt maar geleend, met als doel indruk op elkaar te maken; dat masker van intellectualiteit, afstandelijkheid en individualiteit vervloog aanvankelijk steeds meer. Alsof de hitte van deze verliefdheid alles wat vorm was, onecht omhulsel, steeds verder deed verdampen.

Naakt en onttakeld bleven we bij elkaar achter, opgewonden over onze nieuwe vrijheid, onze nieuwe ruimte en de grote, indrukwekkende persoon die we ondertussen samen vormden. Het was een vorm van vergetelheid die we allebei nog nooit eerder hadden meegemaakt – gewetensvolle kinderen die we waren.”

 ‘De dochter’ is de tweede roman van Jessica Durlacher. Haar eerste twee romans gaan over de generatie na de tweedewereldoorlog. De hoofdpersonen zijn kinderen van ouders die de Holocaust hebben overleeft, maar zelf de oorlog niet hebben meegemaakt. Desondanks ondervinden zij veel problemen door het verzwegen of niet verzwegen leed van hun ouders. ‘De dochter’ werd genomineerd voor de Literatuurprijs Nordrhein/Westfalen en de NS Publieksprijs. In Nederland zijn er meer dan 175.000 exemplaren verkocht en het boek  is in het Duits, Zweeds en Italiaans vertaald.

De wereldoorlog  is een breed onderwerp waar je veel over kunt vertellen. Maar wat valt er te vertellen over de tweede generatie? Zeker omdat het een fictief boek is en geen biografie vond ik het een gewaagde poging om als schrijfster, die zelf de oorlog niet heeft meegemaakt, zo’n boek te schrijven. Voordat ze dit boek schreef was Jessica criticus, columniste en had ze al een roman geschreven over dezelfde onderwerp. Ze had dus wel ervaring met het schrijven van teksten, maar zou ze ook genoeg stof hebben voor een tweede net zo goed boek? Ik had mijn bedenkingen. Later kwam ik echter op mijn kritische standpunt terug.

De ik-verteller, Max Lipschitz,  is nog maar 23 als hij Sabine Edelstein ontmoet in het Anne Frankhuis. Zijn vader is overlevende van de Jodenvervolgingen en heeft het er moeilijk mee. Sabine sprak hem aan over het tragische verleden van de joden in de tweede wereldoorlog.

Dit is het begin van een lange, maar heftig seksuele relatie. Nu volgt er een langdradige beschrijving met veel herhaling van soortgelijke gebeurtenissen. Dit maakt dat de lezer het gevoel heeft in een sleur terecht te komen. Voor de hoofdpersonen is dit  deel echter een bevrijding uit het dagelijks leven en de taboes op seks.  Verderop in het boek blijkt dit deel echter wel belangrijk te zijn om te verduidelijken hoe diep de relatie van de hoofdpersonen eigenlijk is.

Op een dag is Sabine verdwenen. Max is in alle staten. Er ligt een briefje op zijn bed waarin staat dat hij haar vooral niet moet  gaan zoeken. Hun relatie zou toch niets worden.

In deze afsluiting van het eerste deel is mijn interesse gewekt. Vanaf hier werd het boek pas echt interessant. Waarom is gebeurt? Wat waren Sabine’s beweegredenen?

Het tweede deel van het boek speelt zich een aantal jaren later af. Max is nu 40 en werkt als directeur in een succesvolle uitgeverij. Hij is in Frankfurt voor de Buchmesse, een jaarlijkse bijeenkomst waar nieuwe boeken worden gepromoot. Tijdens die bijeenkomst komt hij geheel onverwachts Sabine weer tegen.

Ze is in het gezelschap van een bekende joodse studiobaas uit Hollywood. De man is van plan een boek uit te geven en Max grijpt de kans aan om langer in het bijzijn van Sabine te verkeren en tevens een nieuw boek uit te geven. Nu ontstaan een boeiende driehoeksverhouding die mij prikkelde verder te lezen.

Max helpt Sam, de studiobaas, zo goed en zo kwaad als hij kan en reist zelfs af naar Los Angeles waar Sabine ook is. Sabine blijkt nog steeds van Max te houden en ze blazen hun relatie weer leven in. Max is nieuwsgierig naar de beweegredenen van Sabine, maar houdt zijn mond. Hij is allang blij dat ze nog steeds van hem lijkt te houden en wil haar voor geen goud weer kwijt. Nu komt naar voren hoe diep hun relatie in het eerste deel eigenlijk was. Als buitenstaander zou je denken dat Max gek is geworden, omdat hij opnieuw de relatie met Sabine aangaat. Echter na de langdradige beschrijvingen van de relatie in het eerste deel van het boek begrijp ik als lezer de beweegredenen van Max.

In deel drie wordt al je volharding en nieuwsgierigheid beloont. Hier heeft Sam zijn boek voltooid en geeft het aan Max ter beoordeling. Al lezende komt Max achter de schokkende waarheid van Sabine en haar ‘joodse’ verleden. Het is een onverwachte openbaring.

De ik-persoon in de tekst verandert. Sam is hier de hoofdpersoon, omdat een stuk van zijn boek letterlijk wordt overgenomen als Max het leest. Dit vraagt van de lezer enige oplettendheid.

Het verhaal wordt vertelt in voor mij harde taal. De gevoelens echter komen zo wel goed naar voren en slaan in als een bom. Het maakt de emoties begrijpelijk. Je voelt de woede, liefde en wanhoop van de hoofdpersonen bijna zelf.

Het Oudnederlands dat in het boek her en der gebruikt wordt, maakt dat de zinnen niet lekker weg lezen.  De monologen zijn letterlijk opgeschreven, waardoor je sommige stukken twee keer moet lezen tot ze doordringen. Deze letterlijke spreektaal, van de hak op de tak, moet je eigenlijk hardop uitspreken om de essentie te begrijpen.

De zorg waarmee dit verhaal is opgebouwd en weergegeven wordt ernstig negatief beïnvloed door de zet- en drukfouten van de uitgever.

De schrijfster wil met het verhaal duidelijk maken dat zelfs na de tweede wereldoorlog veel mensen hun leven nog laten beïnvloeden door de oorlog. Een oorlog is niet snel vergeten. Zelfs nu is het onderwerp tweede wereldoorlog actueel en houdt het  veel mensen in zijn greep.

Zo schrijft Jessica Durlacher een fictief maar realistisch verhaal dat mooi is verteld. Alles wordt op het eind duidelijk en de lezer wordt beloond in zijn volharding door te lezen. Tegen mijn verwachting in vond ik het een interessant en ontroerend verhaal ondanks mijn voorafgaande wantrouwen in de schrijfster.  Het boek is zeker de moeite waard om te lezen hoewel ik mijn bedenkingen heb over de uitgever. ‘De dochter’ lijkt in eerste instantie geen oorlogsboek, maar zal zeker op de lijst der oorlogsliteratuur niet misstaan.